သိန္းႏိုင္
အႏုပညာလက္ရာမ်ားႏွင့္ အႏုပညာပစၥည္းမ်ားမွတဆင့္ စဥ္းစားေတြးေတာမႈစြမ္းရည္၊ ဆက္ဆံေရးစြမ္းရည္ႏွင့္ အျမင္အာရံု ခံစားမႈ စြမ္းရည္တို႔ ေလ့က်င့္ရန္ ေက်ာင္းပညာေရးသင္ရိုးညႊန္းတမ္းကို ျပင္ဆင္ေရးဆြဲသင့္ပါသည္။
ေဒၚပန္းပံုျပင္ရဲ႕ ပန္းခ်ီျပခန္းဖြင့္ပြဲ
ရန္ကုန္ျမိဳ႔လယ္က ပန္းခ်ီျပခန္းတစ္ခုမွာပါ။ လူတစ္စုဟာ ပန္းခ်ီကားတစ္ခ်ပ္အေပၚမွာ သဲသဲမဲမဲ အာရံု ေရာက္ေနၾကေလရဲ႕။
ႏွင္းဆီပန္းပြင့္ေတြ ၀ိုင္းရံထားတဲ့အလယ္မွာ ပီတိအျပံဳးေတြေ၀ဆာေနတဲ့ အသက္ သံုးဆယ္ေက်ာ္ လူရြယ္တစ္ဦးရဲ႕ မ်က္ႏွာပံု ပန္းခ်ီကားဘဲျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီေန႔က ပန္းခ်ီျပခန္းဖြင့္ပြဲကို လာေရာက္ျပီး အမွာစကားေျပာၾကားတဲ့ အသက္ ၄၅ ႏွစ္ အရြယ္ ၀ါရင့္ျမန္မာ့ ပန္းခ်ီ ဆရာမၾကီး တစ္ဦး ျဖစ္တဲ့ ေဒၚပန္းပံုျပင္က အဲဒီ ပန္းခ်ီကားကို အေသအခ်ာထပ္ၾကည့္ဖို႔ ပရိသတ္ကို ေျပာလိုက္တယ္။ တစ္ဆက္တည္းမွာဘဲ ေမးခြန္း တစ္ခုကိုလည္း ေမးျမန္းလိုက္ပါတယ္။ ပန္းခ်ီကားေတြနဲ႔ အျပိဳင္ လ်ဴိ႕ ၀ွက္တဲ့ အလွပိုင္ရွင္ ပန္းခ်ီဆရာမၾကီးရဲ႕ စကားကို ပရိသတ္ အားလံုး နားစြင့္ေနၾကတယ္။
“ရွင္တို႔အေနနဲ႔ ဒီပန္းခ်ီကားမွာ ဘာကိုေတြ႔ရပါသလဲ”
သူမကိုယ္တိုင္လည္း ပန္းပြင့္ေတြအမ်ားၾကီး ေ၀ေ၀ဆာဆာပန္ထားျပီး မရမ္းေရာင္မ်က္မွန္ကိုင္းကို တစ္ခ်က္ပင့္လို႔ အႏုပညာ ေျမာက္ျပီး က်က္သေရရွိတဲ့ အျပံဳးတစ္ပြင့္ကို ဖန္ဆင္းရင္း အသံျမႇင့္ေမးလိုက္တဲ့အခါ ပရိသတ္ရဲ႕ စိတ္အာရံုဟာ ပန္းခ်ီကားဆီကို ျပန္ေရြ႕ သြားျပန္တယ္။
ပရိသတ္ထဲက အမ်ဳိးသမီးငယ္ တစ္ဦးက အခုလို ျပန္ေျဖခဲ့ပါတယ္။
“အခ်စ္ကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီျဖစ္တဲ့ လူတစ္ဦးရဲ႕ ပံုပါ”
သူမရဲ႕ အေျဖကို ျပန္လည္ေရြရြတ္ရင္းနဲ႔ ေနာက္ထပ္ေမးခြန္းတစ္ခုကို ၀ါရင့္ပန္းခ်ီဆရာမၾကီး ေဒၚ ပန္းပံုျပင္ ဟာ ေမးျမန္းခဲ့ ျပန္တယ္။
“အခ်စ္ကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးသားတစ္ဦး ဟုတ္လား...။ အဲဒီလိုေျပာႏိုင္ဖို႔ ဒီပန္းခ်ီကားမွာ ဘာကိုေတြ႔ရလို႔လဲ။ ...ဒီပန္းခ်ီကားက အခ်စ္ကိုေတြ႔ရွိခံစားေနျပီျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးသားတစ္ဦးလို႔ ဘာေၾကာင့္ေကာက္ခ်က္ခ် ႏိုင္ရတာလဲ။”
ပရိသတ္ထဲမွာ တီးတိုး ေ၀ဖန္ေျပာဆိုမႈေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့တယ္။ အမ်ဳိးသမီးငယ္ရဲ႕ ပန္းခ်ီကားအေပၚ သံုးသပ္ခ်က္ အေျဖကို ထပ္ဆင့္ျပီး ေဆြးေႏြးၾကတာပါ။ ေဆြးေႏြးခ်က္အခ်ဳိ႕ကိုေတာ့ ေဒၚပန္းပံုျပင္က ပရိသတ္ အားလံုးအတြက္ ျပန္လည္ျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးေနပါတယ္။ “ရွင့္ရဲ႕ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ဟာ သိပ္ျဖစ္ႏုိင္တာေပါ့။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့...” ။ အဲဒီေနာက္မွာလည္း ပန္းခ်ီဆရာမၾကီးဟာ ပရိသတ္ကို တည္ျငိမ္ေအးေဆးတဲ့ အသံနဲ႔ ထပ္ေမးခဲ့ျပန္တယ္။
“ရွင္တို႔ ေနာက္ထပ္ျပီး ဘာေတြေျပာႏုိင္ပါေသးသလဲ”
လူရြယ္တစ္ဦးက အေျဖေပးခဲ့တာကေတာ့ -
“ဟာ..ရူးေၾကာင္မူးေၾကာင္ လူတစ္ေယာက္ပါဗ်ာ..”
အသက္အေတာ္ၾကီးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးၾကီးတစ္ဦးကေတာ့ -
“လူသားနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ဟန္ခ်က္ညီမႈကို ဆိုလိုတာျဖစ္တယ္”
အဲဒီလိုနဲ႔ဘဲ ပန္းခ်ီကားအေပၚ မတူညီတဲ့အျမင္နဲ႔ သံုးသပ္ေ၀ဖန္မႈေတြ၊ ထပ္ဆင့္ေဆြးေႏြးမႈေတြရွိေနေတာ့တယ္။
******
အျမင္အာရံုခံစားမႈျဖင့္ စဥ္းစားေတြးေတာျခင္း နည္းလမ္းမ်ား
အထက္ပါ ေဒၚပန္းပံုျပင္၏ ပန္းခ်ီျပခန္းမွ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုမႈမ်ားမွာ ဗီြတီအက္စ္ (VTS) ဟူ၍ ပညာေရးပညာရပ္နယ္ပယ္တြင္ အသံုးျပဳေခၚေ၀ၚေသာ အျမင္အာရံုခံစားမႈျဖင့္ စဥ္းစားေတြးေတာမႈနည္းလမ္းမ်ား visual thinking strategies ကို လက္ေတြ႔ သရုပ္ေဖာ္ေနျခင္းပင္။ ျပခန္း၊ ျပတိုက္ပညာေပးသူမ်ားအေနျဖင့္ ဤနည္းလမ္းကိုအသံုးျပဳၾကသည္။ ဗီြတီအက္စ္မွာ အႏုပညာလက္ရာ၊ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈပစၥည္းမ်ားမွတဆင့္ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားစဥ္းစားေတြးေခၚမႈ (critical thinking)၊ ဆက္ဆံေျပာဆိုေရးစြမ္းရည္ (communication skills)၊ ႏွင့္ အျမင္အာရံုခံစားတတ္သိမႈစြမ္းရည္ (visual literacy)တုိ႔ကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္၏။ ေက်ာင္းပညာေရးတြင္ ဤစြမ္းရည္တုိ႔ကို သင္ရိုးညႊန္းတမ္းမွ တဆင့္ ေလ့က်င့္ေပးသင့္ပါသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ ေက်ာင္းသင္ရိုးညႊန္းတမ္း
ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ (top ten ေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ရန္ကုန္ရွိ international schools မ်ားမွလြဲ၍) ႏိုင္ငံတ၀ွမ္းရွိ အစိုးရ ေက်ာင္းမ်ား တြင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ အႏုပညာဘာသာရပ္ကုိ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားမႈ ပ်က္ကြက္ ေနသည္ကုိလည္း ေၾကကြဲ ၀မ္းနည္း ဖြယ္ရာ ေတြ႔ရွိရ သည္။ ၁၉၇၄ အေျခခံဥပေဒ၏ ပညာေရးအက္ဥပေဒတြင္လည္း “ႏိုင္ငံေတာ္သည္ သိပၸံပညာေရးကို အထူးဦးစား ေပးမည္” ဟူေသာ အပိုဒ္ႏွင့္အတူ ၀ိဇၨာပညာရပ္မ်ား၏ တန္ဖိုးက်ဆင္း နိမ့္ပါးခဲ့ရသည္။ အမ်ားျပည္သူလူထု၏ ပညာေရး အျမင္ သေဘာထား တုိ႔ကိုလည္း လြဲမွားစြာ ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည္။ ဒီမိုကေရစီႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေဆာက္ရန္ႏွင့္ႏွင့္ သဟဇာတျဖစ္ေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း အတြက္ ၀ိဇၨာပညာရပ္မ်ားႏွင့္ အႏုပညာဘာသာရပ္တို႔၏ တန္ဖိုးတုိ႔ကို ျမွင့္တင္ေပးရန္မွာ လြန္စြာ အေရးၾကီး လွသည္။ ရက္သတၲ တစ္ပတ္ စာသင္ခ်ိန္တြင္ က်န္းမာေရး၊ အားကစား၊ လူမႈဆက္ဆံေရး၊ ပုဂၢလဖြံ႔ျဖိဳးမႈႏွင့္ အႏုပညာ ဘာသာ ရပ္ အခ်ိန္တို႔ကို မည္မွ် ထည့္သြင္း၍ တိက်ေသာ မည္သို႔ေသာသင္ရိုးညႊန္းတမ္း၊ သင္ရိုးမာတိကာမ်ားျဖင့္ ေလ့က်င့္ သင္ၾကား ေပးေနပါသနည္း။ ဘက္စံုမျဖစ္ေသာ၊ အခ်ဳိးမညီေသာ၊ တစ္ဖက္ေစာင္းနင္း ေက်ာင္းသင္ရိုးညႊန္းတမ္းေၾကာင့္ ကေလးတစ္ဦး တစ္ေယာက္အတြက္ သာမကဘဲ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ စြမ္းရည္မ်ားပါ ျပဳန္းတီးပ်က္စီးရျပန္သည္။
ထိုင္းႏုိင္ငံ၊ ခ်င္းမုိင္ျမိဳ႔ အေျခစိုက္ စတူဒီယိုဇန္ Studio Xang ဟုအမည္တပ္ထားသည့္ အႏုပညာဘာသာရပ္ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး အစီအစဥ္မွာ ကေလးသူငယ္ဖြံ႔ျဖိဳးေရးအတြက္ အႏုပညာဖန္တီးမႈစြမ္းရည္ကို ေလ့က်င့္ပ်ဳိးေထာင္ေပးရန္ သင္တန္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ လွ်က္ရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ ဒုကၡေရာက္သူျပည္သူမ်ား၏ သားသမီးမ်ား၊ ေရႊ႔ေျပာင္း ျမန္မာ စာသင္ေက်ာင္း မ်ားစသည့္ ေက်ာင္းအေရအတြက္အားျဖင့္ ၅၀၀ ေက်ာ္တြင္ အႏုပညာဘာသာရပ္ဖြံ႔ျဖိဳးေရးအတြက္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား ျပဳစုျခင္းႏွင့္ သင္တန္းမ်ားေပးျခင္းကို ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွစတင္၍ လုပ္ေဆာင္လွ်က္ရွိသည္။
စတူဒီယို ဇန္၏ ပညာေရးပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္သူ မစၥအဲစတယ္ကိုဟန္နီ (Ms.Estelle Cohenny) မွ အႏုပညာရုပ္ပံုမ်ားျဖင့္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားရျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ ဤသို႔ တင္ျပေလ့ရွိသည္။ “ကေလးသူငယ္ဖြံ႔ျဖိဳးမႈမွာ အႏုပညာ ရုပ္ပံုလႊာေတြကို ကိရိယာတစ္ခုအေနနဲ႔ အသံုးျပဳႏုိင္ပါတယ္။ ကေလးမ်ားရဲ႕ စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြ ဖြ႔ံျဖိဳးလာေအာင္ အားေပး ကူညီ ႏိုင္တယ္၊ မိမိကုိယ္ကို ယံုၾကည္မႈကို ပ်ဳိးေထာင္ေပးလို႔ျဖစ္တယ္။ ဘ၀ရဲ႕ စိန္ေခၚခ်က္ေတြ၊ ေလာကဓံတရားေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္လာရတဲ့ အခါမွာ မွ်တတဲ့ စိတ္ခံစားခ်က္၊ သင့္ေတာ္တဲ့ ႏွလံုးသြင္းဆင္ျခင္မႈေတြ ျဖစ္လာေစဖို႔ကိုလည္း အႏုပညာဘာသာရပ္က ေလ့က်င့္ ေပးႏုိင္ပါတယ္။”
သူမမွ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးရာတြင္ “အႏုပညာဆိုတာ ဘာသာစကားတစ္မ်ဳိးပါ။ ၾကားခံ ဆက္သြယ္ေရး ပံုစံတစ္ခုလည္းျဖစ္တယ္။ ငယ္ရြယ္စဥ္ကတည္းက ေလ့က်င့္ေပးမယ္ဆိုရင္ ပုဂၢလဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္မႈ personal development ကုိ အမ်ားၾကီး အေထာက္ အကူ ျပဳႏုိင္ပါတယ္။ အျခားေသာ ေက်ာင္းသင္ဘာသာရပ္ေတြ၊ စြမ္းရည္ေတြ ေလ့လာရာမွာလည္း ပိုျပီးေတာ့ အဆင္ေျပ ေစပါ တယ္။” ဟူ၍ အႏုပညာဘာသာရပ္၏ တန္ဖိုးၾကီးမားပံုကို အေလးထားေဆြးေႏြးလွ်က္ရွိသည္။
မျမင္တတ္၊ မခံစားတတ္ေသးတဲ့ သူမ်ား
ပညာေရး သုေတသနေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားအရ လူအမ်ားစုၾကီးတြင္ အျမင္အာရံုခံစားတတ္သိမႈစြမ္းရည္ visual literacy မွာ နိမ့္ပါးျခင္း၊ လြန္စြာအားနည္းျခင္းမ်ားရွိေနသည္ကို ေတြ႔ရွိရျခင္းပင္။ သာဓကေဆာင္ရေသာ္ ရုပ္ပံုလႊာတစ္ခု၏ ျပင္ပ အေပၚယံအျမင္ ကိုသာ ရႈျမင္တတ္ၾကျပီး အတြင္းပိုင္းတြင္ လ်ဴိ႕၀ွက္နက္ရိႈင္းစြာတည္ရွိေနေသာ အျခားေသာ အဓိပၸါယ္ တို႔ကို ခံစားသိျမင္ႏုိင္စြမ္း မရွိျခင္းျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ငယ္ႏုစဥ္က ေက်ာင္းပညာေရးတြင္ ေလ့က်င့္ခြင့္မ်ား မရရွိခဲ့ျခင္းမွာ ဤစြမ္းရည္ဖြံ႔ျဖိဳးေစရန္ ပိုမို ခက္ခဲႏိုင္ပါသည္။ ရသခံစားႏိုင္မႈႏွင့္ စာနာစိတ္တို႔ကိုလည္း ထိခိုက္ေစသည္။
စြမ္းရည္မ်ား ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ျခင္း
ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ ဘန္ေကာက္ျမိဳ႔မွာရွိသည့္ ထုိင္း ဖန္တီးမႈႏွင့္ ဒီဇုိင္းဌာနတြင္ ျပခန္းဖြင့္ထားေသာ ပညာေရးတြင္ အျမင္အာရံုျဖင့္ နားလည္ခံစားႏုိင္ေရး အစီအစဥ္မွ ပညာေပးတာ၀န္ခံ မစၥတာဖီလစ္ရဲနာ၀ိုင္းမွ ဤသို႔ေျပာဆိုခဲ့သည္။
“က်ေနာ္တို႔ အားလံုးဟာ ျမင္ေတြ႔ေနရတာေတြအေပၚမွာ သိျမင္ခံစားႏိုင္စြမ္းရွိဖို႔အတြက္ အခ်ိန္မေပးႏုိင္ေလာက္ကို ျပဌာန္း ခံထားၾကရတာပါ။” သူ႔အေနျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာပင္ အႏုပညာမွတဆင့္ ပညာေရးကို ပံ့ပိုးျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္ပံုႏွင့္ ေက်ာင္းပညာေရး ေအာင္ျမင္မႈတြင္ အေရးၾကီး ပံုတို႔ကို လူအမ်ား သိရွိနားလည္လာေစရန္ အားထုတ္ခဲ့သည္။
သိမႈစိတ္ပညာရွင္ ပညာေရးပါရဂူ ေဒါက္တာ အဘိေဂးဟူဆန္ႏွင့္ အတူ ၁၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာျမင့္သည္အထိ သုေတသန ျပဳခဲ့ရာမွာ ဗီတီအက္စ္ VTS ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ ၾကိဳးစားမႈမွာ ထိုက္တန္စြာ အသိအမွတ္ အျပဳခံထားရျပီလည္း ျဖစ္ပါသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္းရွိ ေက်ာင္း ၃၀၀ ေက်ာ္တြင္ VTS ကို သင္ရိုးညႊန္းတမ္း၌ ထည့္သြင္းအသံုးလာၾကျခင္းမွာ သုေတသနျပဳျခင္း၏ ေအာင္ျမင္မႈပင္ျဖစ္သည္။
“အႏုပညာကို စူးစမ္းေလ့လာျခင္းနဲ႔ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုျခင္းေတြကတဆင့္ က်မတို႔ဟာ အျမင္အာရံု ခံစားတတ္သိမႈ visual literacy စြမ္းရည္ကို ပ်ဳိးေထာင္ေပးႏုိင္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ရႈတ္ေထြးခက္ခဲတဲ့ စိတ္ကူးေတြ၊ အေတြးေတြကို နက္နက္ ရိႈင္းရိႈင္း သိျမင္ႏိုင္စြမ္းပါ။ အေပၚယံေက်ာသာ သိျမင္မႈမဟုတ္ေတာ့ဘူး” သူမ၏ ယံုၾကည္ခ်က္ကို ေဒၚပန္းပံုျပင္မွ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ သူမကိုယ္တိုင္မွာလည္း ျမန္မာကေလးမ်ား၏ ေက်ာင္းပညာေရးတြင္ အႏုပညာ ဘာသာရပ္ဖြံ႔ျဖိဳးမႈ အတြက္ ၾကိဳးပမ္းေနသူ တစ္ဦးျဖစ္သည္။ စြန္႔ပစ္ခံကေလးမ်ား၏ ပညာေရးတြင္ ပရဟိတ ေက်ာင္းမ်ားဖြင့္လွစ္ျပီး ပံ့ပိုး ကူညီေနသူျဖစ္သည့္အျပင္ အႏုရသပညာေရးအေပၚတြင္ သုေတသနျပဳ ေလ့လာေနသူတစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။
ဤနည္းစနစ္ကို အခ်ိန္ယူေလ့က်င့္ေပးမည္ဆိုပါက ဆရာမၾကီးမွ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားအေနျဖင့္ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခား ေတြးေတာ တတ္မႈ စြမ္းရည္ကို ဖြံ႔ျဖိဳးေစႏုိင္ေၾကာင္းယံုၾကည္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အႏုပညာလက္ရာ ပစၥည္းမ်ား တြင္ အဓိပၸါယ္ကို ဖြင့္ဆိုႏိုင္ရန္ အေလးထားၾကည့္ရႈ ရွာေဖြရျခင္း၊ စူးစမ္းဆင္ျခင္သံုးသပ္ရျခင္း၊ ေကာက္ခ်က္ဆြဲရျခင္းႏွင့္ အေထာက္အထားႏွင့္အတူ တင္ျပရျခင္း တို႔ပါရွိေနသည့္ အတြက္ပင္ျဖစ္၏။
ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ဘာသာစကားစြမ္းရည္ကိုလည္း ဖြံ႔ျဖိဳးေစမည္ျဖစ္သည္။
“က်မတို႔ဟာ ကေလးေတြကို ဘယ္လို စာေရးရမယ္၊ စာဖတ္ရမယ္ဆိုတာေတြကိုေတာ့ သင္ေပးပါရဲ႕။ သူတို႔ တတ္ေျမာက္ဖုိ႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုေျပာဆို ေဆြးေႏြးရမယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေလ့က်င့္ဖို႔အခြင့္အလမ္း မ်ားမ်ားမရွိၾကဘူး။ မေျပာတတ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ေရးလည္းေရးတတ္မွာ မဟုတ္ေခ်ဘူး။” ဆရာမၾကီး ေဒၚပန္းပံုျပင္၏ အျမင္သေဘာထားမ်ားျဖစ္သည္။
သူမအေနျဖင့္ ထပ္ေလာင္းေျပာဆိုေဆြးေႏြးပါေသးသည္။ “ကေလးေတြကို သူတို႔ရဲ႕ ခံစားသိျမင္မႈေတြကို ဖြင့္ဟေျပာဆိုခြင့္ အတြက္ အခြင့္အလမ္းေတြ အမ်ားၾကီးဖန္တီးထားရွိသင့္တယ္။ ဒါမွသာ ကေလးေတြဟာ ဥာဏ္ရည္အမ်ဳိးမ်ဳိးအသံုးျပဳရတဲ့၊ ဦးေႏွာက္ကို အသံုးျပဳရတဲ့ ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ ၾကြယ္၀လာမွာျဖစ္တယ္”
အႏုပညာလက္ရာပစၥည္းမ်ားကို ေဆြးေႏြးရာတြင္ အသံုးျပဳသည့္ ဘာသာစကားမွာ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ စာေရး၊ စာဖတ္စြမ္းရည္ အတြက္လည္းမ်ားစြာပင္ အက်ဳိးျပဳေလသည္။
စတင္သင္ၾကားျခင္း
ဗီြတီအက္စ္ VTS သီအိုရီမွာ ရႈတ္ေထြးသည္ဟူ၍ ထင္ျမင္ဖြယ္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႔အသံုးခ်ျခင္းကိုမူ နားလည္ရန္ မခဲယဥ္းလွပါ။ သီအိုရီကိုမိတ္ဆက္ခဲ့သူတို႔မွ ၄ ႏွစ္အရြယ္ကေလးမ်ားမွ စတင္ျပီး အသက္အရြယ္မေရြး ဤနည္းလမ္းျဖင့္ ေလ့က်င့္ေပးႏုိင္ေၾကာင္းဆို၏။
ပထမဦးစြာ ဆရာမွ “တစ္တန္းလံုးပါ၀င္ေဆြးေႏြးႏိုင္မည့္ အႏုပညာလက္ရာ တစ္ခုခု” ကိုေရြးခ်ယ္ ထုတ္ႏုတ္မည္။ ေက်ာင္းသား မ်ား အတြက္ စိတ္၀င္စားဖြယ္ရာ ေခါင္းစဥ္ တစ္ခုခုျဖစ္သင့္သည္။ သို႔မွသာလွ်င္ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ ေဆြးေႏြးၾကပါလိမ့္မည္။ ေက်ာင္းသားတုိင္း အေနျဖင့္ ပါ၀င္ႏုိင္ေစရန္ အတြက္လည္း ရည္ရြယ္ရင္း ျဖစ္သည္။
ေက်ာင္းသားမ်ားမွ ေရြးခ်ယ္ထားသည့္ အႏုပညာလက္ရာကို ခဏတာ ၾကည့္ရႈေလ့လာ စူးစမ္းၾကျခင္းျဖင့္ စတင္ သင္ၾကားျခင္း ျဖစ္သည္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္နည္းပညာမ်ားမွာ အရာရာကို အေပၚယံမွ်သာ ၾကည့္ရႈေစရန္ တြန္းအားေပးသကဲ့သို႔ရွိေနပါသည္။ အမွန္တကယ္တည္ရွိေနသည္တို႔ကို တစ္ခ်က္မွ်သာ ငဲ့ေစာင္းၾကည့္ၾကေတာ့သည္။
ေမးခြန္း ၃ ခု
ပန္းခ်ီရုပ္ပံုတို႔ကို ခဏတာမွ် ၾကည့္ရႈေလ့လာျပီးေသာ္ ဆရာမွ ပထမဆံုးေမးခြန္းကို ျပန္ေမးျပီး ေနာက္ထပ္ အဖြင့္ေမးခြန္း ၂ ခုခန္႔ကို ဆက္ေမးသည္။
“ဒီပန္းခ်ီကားမွာ ဘာျဖစ္ေနတာလဲ”
“အဲဒီလိုေျပာဖို႔ ဘာကို ေတြ႔လို႔လဲ” ႏွင့္
“ေနာက္ထပ္ျပီး ဘာေတြမ်ား ေတြ႔ႏိုင္ေသးသလဲ” တို႔ျဖစ္သည္။
“ဒီေမးခြန္းေတြကို ေမးျမန္းျခင္းကေတာ့ ကေလးေတြအေနနဲ႔ တက္ၾကြစြာပါ၀င္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။” ဆရာမၾကီး ေဒၚပန္းပံုျပင္မွ ဆိုသည္။ “ဘာကိုေတြ႔သလဲ” ဆုိသည့္ေမးခြန္းမွာ ပရိသတ္ကို ရုပ္ပံုထဲတြင္ ပါရွိသည္တို႔ကို သာလွ်င္ ေရတြက္ ေဖာ္ျပခိုင္းသလို ျဖစ္သည္။ “ပန္းခ်ီကားမွာ ဘာျဖစ္ေနတာလဲ” ဆိုသည့္ ေမးခြန္းမွာမူ အေပၚယံလႊာ ရုပ္ပံုတုိ႔ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး ေနာက္ကြယ္မွ အဓိပၸါယ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရန္ တြန္းအားေပးျခင္းပင္ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ဆရာမၾကီးမွ မိန္႔ဆိုသည္။
ကေလးသူငယ္ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းတြင္ ကၽြမ္းက်င္သူ ေဒၚပန္းပံုျပင္မွ ထပ္မံ၍ “၃ ႏွစ္နဲ႔ ၅ ႏွစ္အၾကား ကေလးေတြ ဆိုရင္ ေတာ့ ‘ဘာကိုေတြ႔သလဲ’ လို႔ေမးျမန္းႏိုင္ပါတယ္။ သူတို႔အသက္အရြယ္က ဘာသာ စကားေျပာဆိုမႈနဲ႔ ေ၀ါဟာေတြကို ေလ့လာေန ဆဲျဖစ္လို႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ ကေလးၾကီးေတြကိုေတာ့ ပိုျပီးေတာ့ စဥ္းစားေတြးေတာရတဲ့ ေမးခြန္းေတြနဲ႔ စူးစမ္းလိုစိတ္ကို ႏိႈးဆြေပးဖို႔ လိုပါတယ္။” ဟူ၍ လမ္းညႊန္ခဲ့သည္။
ဒုတိယေမးခြန္းျဖစ္သည့္ “အဲဒီလိုေျပာႏိုင္ဖို႔ ဘာကို ေတြ႔လို႔လဲ” မွာ ကေလးမ်ား၏ ပထမအေျဖတို႔ကို ဆရာမွ နားေထာင္ျပီး အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုျပီးေနာက္တြင္ ေမးရန္ျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ မွတ္ခ်က္တို႔ကို ေလ့လာေတြ႔ရွိမႈမ်ား အေပၚတြင္ အေျချပဳျပီး ေဆြးေႏြး ေစရန္အတြက္ မသိမသာ လံႈေဆာ္သင္ၾကားေပးနည္းပင္ျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာ ပိုင္းျခားေ၀ဖန္ေတြးေတာမႈကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ ရာတြင္ အဓိက်သည့္ စြမ္းရည္ပင္ျဖစ္၏။
တတိေျမာက္ေမးခြန္းျဖစ္သည့္ “ေနာက္ထပ္ျပီး ဘာေတြမ်ားေတြ႔ႏုိင္ေသးလဲ” မွာ သူတို႔၏ ယခင္ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားကို အသိအမွတ္ ျပဳျပီးလည္း ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ တစ္တန္းလံုး ေဆြးေႏြးျခင္းကို ျပီးျပည့္စံုေစရန္ႏွင့္ ကေလးမ်ားကိုယ္တိုင္ ေစငုေသခ်ာစြာ စူးစမ္း ေလ့လာေစရန္ အားေပးျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
အသိအမွတ္ျပဳျခင္း
အေရးၾကီးသည့္အခ်က္မွာ ကေလးတိုင္း၏ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားႏွင့္ တင္ျပေဆြးေႏြးမႈတို႔ကို နားေထာင္ေပးၾက ရန္ျဖစ္သည္။ ကေလးမွ ေျပာဆိုေနသည့္အခ်က္ကို ညႊန္တံျဖင့္ ေထာက္ျပျခင္း၊ ဆရာဆရာမမ်ားအေနျဖင့္ ခ်ဲ႕ ထြင္ ရွင္းလင္း ေျပာဆိုေပးျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။
“ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ေက်ာင္းသားေတြ မၾကည့္၊ မျမင္မိေသးတဲ့အပိုင္းေတြကို ၾကည့္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးရာလည္းေရာက္တယ္။ သူတို႔ေျပာဆိုတင္ျပတာကို နားေထာင္ေနပါတယ္ ဆိုတဲ့သေဘာလည္းပါတယ္။ အျမင္အာရံု က်က္စားျခင္းနဲ႔ အျပန္အလွန္ တင္ျပမႈ ေတြ ျဖစ္လာတယ္။” ေဒၚပန္းပံုျပင္မွ ဆိုပါသည္။
“လူေတြ၊ ကေလးေတြေျပာတာကို ျပန္လည္ေျပာဆိုေပးျခင္းဟာ သူတို႔တင္ျပေျပာဆိုမႈေတြကို လက္ခံတယ္ဆိုတာရယ္၊ နားလည္ သေဘာေပါက္ပါတယ္ဆိုတာရယ္ကို သိရွိေစမယ္။ သူတို႔ေျပာတဲ့စကားအတုိင္းအတိအက် ျပန္ေျပာရင္ နားေထာင္ပါတယ္ ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ပါ။ အျခားစကားလံုးေတြနဲ႔ ျပန္ျပင္ျပီးေျပာတဲ့အခါက်ေတာ့ နားလည္သေဘာေပါက္တယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ေပါ့။ တကယ္လို႔ နားလည္မႈလြဲသြားရင္လည္း သူတို႔က ျပန္ျပင္ေပးႏုိင္ေသးတယ္။” ၾကားရသည့္စကားမ်ားအေပၚမွာ အျခားစကားလံုးသံုးျပီး ျပန္လည္ ေျပာဆိုမႈ၏ အက်ဳိးေက်းဇူးရွိပံုကို ကေလးသူငယ္ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္သူ ပန္းခ်ီဆရာမၾကီးက ေျပာျပခဲ့သည္။
ဘက္လိုက္မႈမရွိဘဲ ျပန္လည္ေျပာဆိုျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ေကာက္ခ်က္ခ်၊ ေ၀ဖန္မႈမ်ားကိုလည္း ၾကိဳဆိုလက္ခံသင့္သည္။ တန္းတူ တန္ဖိုးထားသင့္ပါသည္။ ေကာက္ခ်က္ခ်မႈတို႔ကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေပးျခင္းႏွင့္ ျဖည့္စြက္ျခင္းမ်ားမျပဳလုပ္သင့္ပါ။ သို႔မွသာ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔အေပၚတြင္ တန္ဖိုးထားမႈကို နားလည္ခံစားႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ကၽြမ္းက်င္ေသာ ဆရာဆရာမမ်ား အေနျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ အေျဖမ်ားသည္ ရွင္းလင္းတိက်ေစရန္ လမ္းညႊန္ ကူညီႏုိင္ပါလိမ့္မည္။
အမွားျပင္ဆင္ေပးျခင္းမ်ားကို အစဥ္အျမဲမလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေျပာဆိုတင္ျပခြင့္ရရွိေစပါသည္။ ဘာသာစကားစြမ္းရည္ ဖြံ႔ျဖိဳးေစရန္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူျပဳပါလိမ့္မည္။
ဆရာမွ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ မတူညီေသာ စဥ္းစား ေတြးေတာခ်က္မ်ား၏ အဆက္အစပ္တို႔ကို ေထာက္ျပေပးႏုိင္ပါသည္။ စဥ္းစား ေတြးေတာခ်က္တစ္ခုမွေန၍ အျခားေသာေတြးေတာခ်က္တစ္ခုသို႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲႏုိင္ျပီး အဓိပၸါယ္မ်ား ေပၚထြက္ ရရွိလာပံု ကိုလည္း ရွင္းျပႏိုင္သည္။
“အဓိကအခ်က္ကေတာ့ စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြရဲ႕ အေရြ႔သေဘာ၊ ဆင့္ကဲျဖစ္တည္မႈသေဘာကို သင္ၾကားေပးႏုိင္တာပါ။ ဒီလိုဆိုရင္ ပထမဆံုးစိတ္ကူး၊ စဥ္းစားမႈမွာတင္ ရပ္တန္႔မေနဘဲ အျခားေသာ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ေတြကို တြက္ဆမိလိမ့္မယ္။ သူမ်ားေတြရဲ႕ ေဆြးေႏြး တင္ျပခ်က္ေတြကို နားေထာင္ျခင္းဟာ မိမိရဲ႕ ေလ့လာမႈကို ပိုမိုအားေကာင္းေစႏုိင္ျပီး စဥ္းစားခ်က္ေတြကိုလည္း ပိုမို ေ၀ဆာ ေစမွာပါ” ေဒၚပန္းပံုျပင္မွ အၾကံျပဳ လမ္းညႊန္ထားသည္။
အျမင္အာရံုခံစားမႈျဖင့္ စဥ္းစားေတြးေတာမႈနည္းလမ္းမ်ား Visual Thinking Strategies (VTS)၏ တန္ဖိုးမ်ား
ေက်ာင္းသင္ရိုးညႊန္းတမ္း၏ အစိတ္အပိုင္းႏွင့္ သင္ၾကားနည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္သည္။
ေနာက္ဆက္တြဲ အသံုးခ်ႏိုင္မႈမ်ား
အျမင္အာရံုျဖင့္ စဥ္းစားေတြးေတာမႈစြမ္းရည္ကို ေလ့က်င့္သင္ၾကား
(ဗြီတီအက္စ္)မွာ အႏုပညာဘာသာရပ္ သင္ၾကားျခင္း (သို႔မဟုတ္) ျပတိုက္တစ္ခုခု (သို႔မဟုတ္) အႏုပညာျပခန္းတစ္ခုခုသို႔ လည္ပတ္ျခင္းတို႔ျဖင့္သာလွ်င္ ေဘာင္ခတ္မထားသင့္ပါ။ ဆရာဆရာမမ်ားအေနျဖင့္ အျခားေသာ ဘာသာရပ္အသီးသီးတြင္လည္း အခြင့္အခါ သင့္သလို ေပါင္းစပ္ ထည့္သြင္း အသံုးျပဳ ႏုိင္ပါသည္။ သိပၸံ၊ လူမႈေရး၊ ဘာသာစကား စသည့္ ေက်ာင္းသင္ရိုး ဘာသာရပ္ အသီးသီးတြင္လည္း သင္ၾကားနည္း တစ္ခု အေနျဖင့္ အသံုးျပဳသင့္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ရာသီဥတု ေျမပံုပိုစတာ၊ ေလျပြန္ထဲတြင္ ႏွံေကာင္၏ ေတာင္ပံခတ္ေနသည့္ ဓါတ္ပံု စသည္တို႔ျဖင့္ ဗီြတီအက္စ္ (VTS) သင္ၾကားနည္းကို ေပါင္းစပ္ အသံုးျပဳႏုိင္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ အထက္ပါ အႏုပညာ ျပခန္း တြင္ ေမးျမန္းခဲ့သည့္ ေမးခြန္း ၃ ခုကို ေမးျမန္းျခင္းျဖင့္ တစ္တန္းလံုး ပါ၀င္ေဆြးေႏြးႏုိင္ပါမည္။ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္၊ သို႔မဟုတ္ အျခားေသာ ဖတ္စာတစ္ခုခုကို ဖတ္ရႈၾကျပီးသည့္ ေနာက္တြင္ လည္း အထက္ပါနည္းလမ္းတို႔ကို အသံုးျပဳ သင္ၾကားႏုိင္သည္။
ခ်ဳပ္၍ဆိုရေသာ္ ေက်ာင္းသားမ်ားအား အႏုပညာလက္ရာ၊ ပစၥည္းတစ္ခုခုကို ၾကည့္ရႈေစျပီး အႏုပညာပံုစံ၊ စတုိင္၊ အသံုးျပဳသည့္ နည္း (တက္ကနိ)၊ ႏွင့္ ေခတ္သကၠရာဇ္ အခ်ိန္ကာလ စသည္တို႔ကို ေမးျမန္းျခင္းအျပင္ အျမင္အာရံု ခံစားမႈျဖင့္ စဥ္းစား ေတြးေတာမႈ နည္းလမ္း (VTS) ကိုအသံုးျပဳျပီး သင္ၾကားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ရသခံစားမႈႏွင့္ အႏုပညာ သမုိင္းေၾကာင္းအျပင္ ပိုင္းျခားေ၀ဖန္ စဥ္းစားေတြးေတာမႈစြမ္းရည္၊ ဆက္ဆံေရးစြမ္းရည္၊ အျမင္အာရံု ဆုိင္ရာ ခံစားတတ္သိႏိုင္စြမ္း တို႔ကိုလည္း ဖြံ႔ျဖိဳး ေစႏုိင္ပါသည္။
ဤသုိ႔ဆိုလွ်င္ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေက်ာင္းပညာေရးသင္ရိုးညႊန္းတမ္းမ်ားတြင္ အႏုရသပညာဘာသာရပ္၏ အခန္းက႑ပိုမို ထင္ရွား ေပၚလြင္လာႏုိင္မည္ဟုလည္း ေမွ်ာ္လင့္မိပါသတည္း။ ။
သိန္းႏုိင္
ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္တစ္ေနရာ
ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀၁၀
Friday, February 5, 2010
အလင္းအေမွာင္နဲ႔ ေရာင္စံုကာလာမ်ားရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာ
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
0 comments:
Post a Comment