ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမ်ားအား ထုတ္ေဖာ္သင္ၾကားမွဳအႏုပညာ

ဒီသင္ၾကားမွဳ အႏုပညာေလးကို က်ြန္မ စၾကားဖူးတာ အလုပ္ခြင္ကလႊတ္တဲ့ အလုပ္ရံုေဆြးေႏြးပြဲေလး တစ္ခုမွာပါ။ “လူတိုင္းလူတိုင္းမွာ တိမ္ျမွဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနတဲ့ စြမ္းရည္ေတြရွိျပီး၊ ဒီစြမ္းရည္ေတြ၊ ဥာဏ္ရည္ ဥာဏ္ေသြးေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေပးမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္ေတြ၊ ပညာသင္ၾကားေရးစနစ္ေတြ၊ ပညာသင္ၾကားမွဳပံုစံေတြ လိုအပ္တယ္” လို ့ ထင္ျမင္ယူဆထားတာေၾကာင့္ ဒီအေၾကာင္းေလး ၾကားရတဲ့ အခါမွာ စိတ္၀င္တစား ျဖစ္သြားရပါတယ္။ ဒါနဲ ့ပဲ ဆက္စပ္ပတ္သက္တဲ့ စာအုပ္ေလးေတြကို လိုက္လံဖတ္ရွဴျဖစ္သြားတာပါ။ ျမန္မာ့ပညာေရး က႑အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးေလးျဖစ္ထြန္းမယ္လို ့ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။

(၁) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးဆိုတာ

လူသားေတြ လူ ့စိတ္ကို နားလည္ဖို ့ ၾကိဳးစားေနခဲ့ၾကတာ ရာစုႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာပါ။ မ်က္လွည့္နည္း ပညာ၊ စိတ္ပညာ၊ လူမွဳေဗဒ၊ မႏုႆေဗဒ၊ ဘာသာေရး၊ ေဆးပညာစသည္ျဖင့္ နယ္ပယ္စံုမွာပါပဲ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ငါးဆယ္အတြင္းမွာက်ေတာ့ ေလ့လာစူးစမ္းမွဳ နယ္ပယ္တစ္ခု ထပ္ထြက္လာခဲ့ျပီး၊ အသိပညာနဲ ့ အတတ္ပညာနယ္ေပါင္းစံုက သုေတသန ပညာရွင္ေတြအားလံုး စိတ္၀င္တစားျဖစ္လာခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒါကေတာ့ လူသားေတြရဲ့ စိတ္နဲ ့စိတ္ျဖစ္ေပၚမွဳ ပံုစံေတြပါပဲ။ ဒီအထဲက ထူးျခားတဲ့ ရွာေဖြေတြ ့ရွိမွဳေတြကို ေဖာ္ျပရမယ္ဆိုရင္

(၁.၁) ဦးေႏွာက္၏ ဗယ္ျခမ္း၊ ညာျခမ္းကြဲျပားမွာရွိသည္

(၁၉၈၁)ခုႏွစ္မွာ ေဒါက္တာ ေရာ္ဂ်ာ စပယ္ရီဆိုသူဟာ ဦးေႏွာက္ရဲ့ ဗယ္ျခမ္း၊ ညာျခင္း လုပ္ေဆာင္မွဳျဖစ္စဥ္ သုေတသနျပဳမွဳေၾကာင့္ ႏိုဗယ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆု ခ်ီးျမွင့္ခံခဲ့ရပါတယ္။ သူ ့ရဲ့ ေတြ ့ရွိခ်က္ကေတာ့ ဦးေႏွာက္ရဲ့ ဗယ္ဘက္ခ်မ္း လုပ္ေဆာင္မွဳျဖစ္စဥ္ဟာ ညာဘက္ျခမ္းျဖစ္စဥ္ထက္ ပိုျပီး ယုတၱိေဗဒက်တယ္၊ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္မွဳရွိတယ္၊ ဆင္ျခင္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္းရွိတယ္၊ အစီအစဥ္တက် ရွိတယ္လို ့ဆိုထားျပီး၊ ညာဘက္ျခမ္းကေတာ့ ဗယ္ျခမ္းထက္ ပိုျပီး

တံု ့ျပန္အားေကာင္းတယ္လို ့ ဆိုထားပါတယ္။

(၁.၂) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးဟူသည္ တိုးခ်ဲ့၍ရသည္

ေရွးယခင္တုန္းကေတာ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးဆိုတာကို ေမြးရာပါ

လို ့ဆိုတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ သုေတသန္ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာ ဂ်င္းေဟာ့စတန္၊ ေဒါက္တာ ေရာဘတ္မာစတာ၊ ေဒါက္တာ ၀ီလစ္ဟာမင္နဲ ့ ေဒါက္တယလူး၀စ္ မခ်ာဒို တို ့က ဒါဟာ မမွန္ဘူးဆိုတာ ျငင္းခ်က္ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ သူတို ့ဆိုခဲ့တာက က်ြႏု္ပ္တို ့ရဲ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးကို ကန္ ့သတ္ထားတဲ့ တခုတည္းေသာ အရာဟာ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ဖန္တီးလုပ္ေဆာင္မွုမ်ားသာျဖစ္ျပီး၊ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အေပၚ မည္မွ် ယံုၾကည္ထားသည္ဆိုျခင္းနဲ့ ့ ဆက္စပ္ေနတယ္လို ့ဆိုထားပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးဆိုတာ ေမြးကတည္းက ပါလာျပီးတဲ့အေပၚမွာပဲ တသမတ္တည္း ရွိေနတာမဟုတ္ပဲ ဥာဏ္ေကာင္းလာေအာင္ လုပ္ယူႏိုင္တယ္ဆိုျခင္းပါပဲ။

(၁.၃) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္

(၁၉၈၃)ခုႏွစ္မွာ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္က ေဒါက္တာ ဟို၀ါ့ဒ္ဂတ္တနာနဲ ့သူ ့ရဲ့ သုေတသနအဖြဲ ့ေတြဟာ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္ဆိုတာကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ လူသားတို ့ကမၻာေလာကၾကီးအား သိရွိမွဳ၊ ခံစားနားလည္မွဳ၊ စူးစမ္းေလ့လာမွုေတြဟာ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး တမ်ိဳးတည္းနဲ ့ မဟုတ္ဘူးလို ့ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို ့ခြဲျခားျပသတဲ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး အမ်ိဳးအစားမ်ားကို ေအာက္မွာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။

(၂) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး အမ်ိဳးအစားမ်ား

(၂.၁)Verbal/ linguistic intelligence

ဒီအမ်ိုးအစားကေတာ့ လူသားတို ရဲ ့ ဘာသာစကားေလ့လာမွဳ၊ အသံုးျပဳမွဳေတြ

နဲ ့သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ကဗ်ာ၊ဟာသ၊ ပံုျပင္၊ စာေရး၊ စာဖတ္၊ သဒၵါ၊ ေၾကာင္းက်ိဳး ဆင္ေျခေပးမွဳ အားလံုးနဲ ့ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမ်ိဳးကိုေတာ့ ကဗ်ာဆရာ၊ စာေရးဆရာ၊ ျပဇာတ္ဆရာ၊ ဟာသသရုပ္ေဆာင္၊ လူထုေဟာေျပာေရးသမားမ်ား၊ ပံုျပင္ေျပာသူမ်ားမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၂) Logical/ Mathematical intelligence

ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ သိပံနည္းက် ေလ့လာစူးစမ္းမွဳ

ေတြနဲ ့ပိုမိုဆက္ႏြယ္ပါတယ္။ ပံုပန္းသ႑ာန္မ်ားအားမွတ္မိသိရွိမွဳ၊ တစစီပ်ံ ့က်ဲ၍ သီးျခားစီျဖစ္ေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဆက္စပ္ႏိုင္မွဳ စတာေတြနဲ ့ သက္ဆိုင္ပါတယ္၊ ဒီဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကိုေတာ့ သိပံပညာရွင္၊ စာရင္းကိုင္၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္၊ သခ်ၤာပညာရွင္၊ ေရွ့ေနနဲ ့ ကြန္ပ်ဴတာပရိုဂမ္မာေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၃) Visual Spatial intelligence

ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ Visual Arts လို ့ေခၚတဲ့ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ပံုဆြဲပညာေတြ၊ ဗိသုကာပညာ၊ ေျမပံုေရးဆြဲထုတ္လုပ္ျခင္းပညာ၊ chess ကစားျခင္းလို ဂိမ္းကစားတဲ့ ပညာေတြနဲ ့ဆက္ႏြယ္ပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ အျမင္အာရံုေတြကို ဘယ္လိုခံစားလဲဆိုတာပါပဲ။ ဒီဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကိုေတာ့ ပန္းခ်ီဆရာ၊ ပန္းပုဆရာ၊ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြနဲ ့ computer graphics designer ေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၄) Bodily/ kinesthetic intelligence

ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ လူရဲ့ စိတ္ခံစားမွဳကို ကိုယ္ခႏၡာက ေဖာ္ျပႏိုင္မွဳ(ဥပမာ-သဘင္ပညာ)၊ ကိုယ္လက္လွဳပ္ရွားအားကစားမွဳ၊ ကုန္ပစၥည္းတီထြင္မွဳေတြနဲ ့ ဆက္စပ္ပါတယ္။ အေတြ ့အၾကံဳမွ သင္ၾကားေလ့လာျခင္းဆိုတာဟာ ပညာေရးရဲ့ အေရးၾကီးေသာ အစိတ္အပိုင္းတခုပါ။ လူရဲ့စိတ္ကမသိႏိုင္၊ မလုပ္ႏိုင္တဲ့ ကိစၥတခ်ိဳ ့ကို ကိုယ္ခႏၡာက လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္စီးတာ၊ လက္ႏွိပ္စက္ရိုက္တာမ်ိဳးေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဒီလိုဥာဏ္မ်ိဳးကိုေတာ့ သရုပ္ေဆာင္ေတြ၊ အားကစားသမားေတြ၊ သဘင္ပညာသည္ေတြနဲ ့ တီထြင္သူေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၅) Musical/ rhythmic intelligence

ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ ရစ္သမ္ေတြကို မွတ္မိသိရွိတာ၊ အသံုးျပဳႏိုင္စြမ္းရွိတာ၊ ပတ္၀န္းက်င္က လူသံနဲ ့ေတးသြားသံေတြကို အလြယ္တကူ ခံစားမွတ္မိနားလည္တာေတြနဲ ့ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကိုေတာ့ အဆိုေတာ္ေတြ၊ သီခ်င္းေရးဆရာေတြ၊ ေၾကာ္ျငာပိုင္းဆိုင္ရာ က်ြမ္းက်င္သူေတြ၊ ဂီတသင္သူေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၆) Interpersonal intelligence

ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ လူအမ်ားနဲ ့ အလြယ္တကူ ပူးတြဲအလုပ္လုပ္ႏိုင္မွဳ၊ အမ်ားနဲ ့ ေျပျပစ္ေခ်ာေမာစြာ ဆက္ဆံႏိုင္မွဳစတာေတြနဲ ့ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လိုတဲ့ စြမ္းရည္ေတြကေတာ့ တဘက္သားရဲ့ စိတ္ခံစားမွဳ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္၊ ဆႏၵျပင္းျပမွဳေတြကို သတိထားမိႏိုင္ျခင္းပါပဲ။ တဘက္သားရဲ့ ခံစားမွဳ၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ စိုးရိမ္ထိတ္လန္ ့မွဳစတာေတြကို နားလည္စာနာေပးျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကိုေတာ့ ႏွစ္သိမ့္ ေဆြးေႏြး အၾကံေပးပညာရွင္မ်ား၊ ဆရာဆရာမမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားနဲ ့ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၇) Intrapersonal intelligence

ဒီဥာဏ္ရည္အမ်ိဳးအစားကေတာ့ မိမိရဲ့ စိတ္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ခံစားမွဳေတြ၊ ခံစားခ်က္ဆိုင္ရာ တံု ့ျပန္မွဳေတြ၊ အေတြးစဥ္ေတြအေပၚမွာ သိရွိနားလည္မွဳနဲ ့ ဆက္စပ္ပါတယ္။ မိမိကိုယ္မိမိသိရွိျခင္းပါ။ ဒီဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကိုေတာ့ ဒႆနိကေဗဒပညာရွင္ေတြ၊ စိတ္ပညာရွင္ေတြနဲ ့စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္ေတြ ဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ႏိုင္ပါတယ္။

(၂.၈) Naturalist intelligence

ဒီဥာဏ္ရည္အမ်ိဳးအစားကေတာ့ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေလ့လာမွုေတြ

နဲ ့ဆက္စပ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ ့ေသာ စြမ္းရည္ေတြျဖစ္တဲ့ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ေမြးျမဴျခင္း၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ ့ မ်ိဳးဗီဇမ်ား ေလ့လာျခင္း၊ မိုးေလ၀သပညာစတာေတြနဲ ့ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီဥာဏ္ရည္မ်ိဳးကို ေတာင္သူလယ္သမားေတြ၊ အမဲပစ္မုဆိုးေတြ၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးသမားေတြ၊ စားေတာ္ကဲေတြနဲ ့ တိရ စာၦန္ေဆးကုဆရာ၀န္ေတြဆီမွာ အမ်ားဆံုးေတြ ့ရပါတယ္။

အခုလို အမ်ိဳးမ်ိဳးအေထြေထြျဖစ္ေနတဲ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမ်ားကို သင္ၾကားမွဳ အႏုပညာနဲ ့ ေပါင္းစပ္ျပီး ဘယ္လိုေဖာ္ထုတ္ေပးမယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို ေအာက္မွာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။

(၃) စာသင္ခန္းတြင္ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး မ်ားအား ေဖာ္ထုတ္သင္ၾကားျခင္း

ေယဘုယ်အားျဖင့္ သင္ခန္းစာေတြ ေရးဆြဲရာမွာ လိုအပ္တဲ့ ပံုစံ (၃)မ်ိဳးကို ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။

(၃.၁) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးအမ်ိဳးမ်ိဳးအား ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာမ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳျခင္း

ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးတမ်ိဳးစီအလိုက္ကို သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္မ်ားအျဖစ္ သင္ၾကားေပးျခင္းျဖစ္ပါတယ္၊ ဥပမာအားျဖင့္ ဂီတပညာ၊ ၀ိဇၹာပညာ၊ ဘာသာစကား၊ သခ်ၤာပညာ၊ ကာယပညာ၊ လူမွဳေရးပညာရပ္မ်ားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကားရာမွာ ပညာရပ္အေပၚနားလည္မွဳသာမက ဥာဏ္ရည္တခုခ်င္းဆီရဲ့ ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအဆင့္ဆင့္ကို သိရွိ

ထားဖို ့လိုအပ္ပါတယ္။

(၃.၂) ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးအမ်ိဳးမ်ိဳးကို အသံုးခ်၍ အသိပညာမ်ားအား ရယူျခင္း

ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး အမ်ိဳးအစားမ်ားဟာ တမ်ိဳးခ်င္းစီအလိုက္ အသိပညာမ်ား ရယူရာမွာ အသံုး၀င္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကိုယ္ခႏၵာလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားျဖင့္ စကားလံုးအသစ္မ်ားသင္ၾကားျခင္း၊ သခ်ၤာဘာသာအေျခခံအခ်က္မ်ားအား ဂီတျဖင့္ သင္ၾကားျခင္း၊ ပန္းခ်ီပန္းပုအႏုပညာမ်ားျဖင့္ လူ ့သမိုင္းျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳ ထံုးတမ္းမ်ားအား သင္ၾကားျခင္း၊ လက္ရွိျဖစ္ပ်က္ေနေသာ ကမၻာ့ေရးရာ၊ ႏိုင္ငံ့ေရးရာမ်ားတြင္ စကားရည္လုပြဲမ်ား က်င္းပေပးျခင္း၊ ရွိတ္စပီးယား ျပဇာတ္ကဲ့သို ့ေသာ ျပဇာတ္မ်ားတြင္းမွ ဇာတ္ေဆာင္မ်ားရဲ့ သေဘာသဘာ၀မ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္း စသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

(၃.၃) မိမိ၏ ကိုယ္ပိုင္ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမ်ားအား စူးစမ္းေဖာ္ထုတ္တတ္ေစရန္ သင္ၾကားေပးျခင္း

ဒီအခ်က္ဟာ အလြန္ပဲအေရးၾကီးပါတယ္။ ကိုယ္ဘယ္ေနရာမွာ အားသန္လဲဆိုတာ မသိသူတေယာက္ဟာ ဘ၀မွာ အက်ိဳးမရွိတဲ့ အလုပ္ေတြ လုပ္မိတတ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကို သူတို ့ရဲ့ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးေတြ ဘယ္အမ်ိဳးအစားမွာ ပိုအားသာေနလဲဆိုတာ သိရွိေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေအာင္၊ အားနည္းခ်က္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးအစားမွာလဲ လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေအာင္၊ ေန ့စဥ္ ဘ၀လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ လိုအပ္တဲ့ (ဥပမာ-Interpersonal intelligence) လို ဥာဏ္ရည္မ်ိဳးေတြ ဖြံ ့ျဖိဳးလာေအာင္ ေထာက္ကူေပးမယ့္ သင္ခန္းစာေတြကို ထည့္သြင္းသင္ၾကားရပါမယ္။

ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးမ်ားအား ထုတ္ေဖာ္သင္ၾကားမွဳအႏုပညာအေၾကာင္း အတိုခ်ဳပ္ကို ဤမွ်နဲ ့နားခြင့္ ျပဳပါ။ သင္ခန္းစာေတြ ဘယ္လို ေရးဆြဲရမယ္ဆိုတာနဲ ့ပတ္သက္လို ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါဦးမယ္။

ခင္မမမ်ိဳး

က်မ္းကိုး-

(1) Lazear, D. (2003) Eight Ways of Teaching: The Artistry of Teaching with Multiple Intelligences (4th edition), Pearson Education

(2) Gardner, H. (1987) Developing the spectrum of human intelligences: Teaching in the eighties, a need to change, Harvard Educational Review

(3) Gardner, H. (1999) Intelligence reframed: Multiple intelligences for the 21st century, New York, Basic Books

(4) Gardner, H. (1996) Are there additional intelligences? Cambridge, MA. Harvard Graduate School of Education