ႏုိင္ငံျပဳ ပညာ

စံပယ္ျဖဴ မဂၢဇင္းမွ စာေရးဆရာ မုိးသန္ ဘာသာျပန္ထားတဲ့ ႏုိင္ငံျပဳပညာ ေဆာင္းပါးကို ဒီကေန႔ တင္ျပေပးလုိက္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါး ေရးသားဖို႔အတြက္ ကုိးကားျပဳစုတဲ့ ေဆာင္းပါးေခါင္းစဥ္မ်ားကေတာ့ Geoff An drews နဲ႔ Michael Saward ေရးသားတဲ့ Living Political Ideal's၊ Richard Hudelson ေရးသားထားတဲ့ Modern Political Philiosophy နဲ႔ Encarta Reference 2007 တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ စာေရးဆရာ မုိးသန္ အေနနဲ႔ ျပည္တြင္း တင္းက်ပ္မႈ ၾကားထဲမွ ေရးသားတင္ျပရလို႔ နားလည္ေပးေစလိုၿပီး ယေန႔ ျမန္မာႏုိင္ငံေရး အေျခအေန ေျပာင္းလဲႏုိင္ဖုိ႔ စဥ္းစားသံုးသပ္ႏိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္္မ်ား၊ အေတြးအေခၚ အယူအဆမ်ား အစရွိသျဖင့္ စိတ္၀င္စားစရာ ႏုိင္ငံေရးသိပံၸ ပညာရပ္မ်ားနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ အခ်က္အလက္မ်ား၊ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ ထုတ္ေဖာ္ေရးသား တင္ျပထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံျပဳပညာျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးသိပံၸ ပညာရပ္ဟာ ႏို္င္ငံတခုမွာ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္တဲ့အျပင္ ႏိုင္ငံေတာ္တခုကုိ တုိးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏို္င္တဲ့ ပညာရပ္တခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကြ်န္ေတာ့္အေနနဲ႔ အနာဂါတ္ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အတြက္ လူငယ္လူရြယ္မ်ား ဗဟုသုတ အသိပညာ ၾကြယ္၀ဖို႔ ဒီေဆာင္းကို ဖတ္သင့္တယ္ဆုိတာ တိုက္တြန္းလိုပါတယ္။

.......................................................

ပုဂၢလိက လူသားလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ရပ္တည္ရင္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရႈႏုိင္ေရးကို အာမခံႏုိင္မည့္ စနစ္မ်ား၊ မူေဘာင္မ်ားကို ေတြးေခၚေဖာ္ထုတ္ ခ်ေပးခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ လူ႔သမုိင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေရးရာ အေတြးအျမင္မ်ားသည္ သိပံၸပညာရပ္ႀကီးတစ္ခုအျဖစ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာခဲ့သည္။ ဤ စာစုတြင္ ႏုိင္ငံေရး သိပံၸပညာရပ္မ်ား၏ အေျခခံက်ေသာ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ နယ္ပယ္မ်ား၊ ထုိနယ္ပယ္မ်ားကို ေလ့လာရာတြင္ ပညာရွင္မ်ား အသံုးျပဳေလ့ရွိေသာ ခ်ဥ္းကပ္ပံုနည္းနာမ်ား၊ အေကာက္အယူ မ်ားကို တင္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။

လူတုိ႔သည္ ပုရြက္ဆိတ္မ်ား၊ ပ်ားမ်ားကဲ့သုိ႔ အစုအေပါင္း အသိုက္အၿမံဳႏွင့္ ေနတတ္ေသာ သတၱ၀ါ ျဖစ္သည္။ မိမိတုိ႔၏ ရွင္သန္ရပ္တည္ေရးအတြက္ တစ္ဦးေပၚ တစ္ဦး အျပန္အလွန္ အမီွသဟဲ ျပဳရင္း စနစ္က်သည့္ ဆက္ဆံေရး ပံုစံေအာက္တြင္ ေပါင္းစုေနထုိင္းျခင္း၊ အရည္အေသြးေပၚ မူတည္၍ တာ၀န္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ တာ၀န္ယူမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ခြဲေ၀ထမ္းေဆာင္ၾကျခင္းျဖင့္ ကုိယ့္ အစုအေ၀း အသိုက္အၿမံဳအတြင္း ရွင္သန္ လႈပ္ရွားေနၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ လူသားႏွင့္ပ်ားမ်ား၊ ပုရြက္ဆိတ္မ်ားကဲ့သုိ႔ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး သတၱ၀ါမ်ားၾကားတြင္ ႀကီးမားေသာ ကြာဟမႈ ရွိသည္။ အျခား သတၱ၀ါမ်ားသည္ ဗီဇ၏ လႊမ္းမိုးမႈ သက္သက္ျဖင့္ သူတုိ႔ အသိုက္အၿမံဳ၏ အစဥ္အလာ ဖြဲ႔စည္းမႈ စည္းကမ္းမ်ားအတုိင္း ရွင္သန္ေနၾကရျခင္း ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔၏ ပုဂၢလိက ဘ၀သည္ အေရႊ႔အေျပာင္းမရွိ၊ ေရြးခ်ယ္ရန္ အခြင့္အလမ္း မရွိၾကေခ်။ လူသားတု႔ိမွာကား ထိုသို႔မဟုတ္ေပ။ ေရွ ႔မ်ိဳးဆက္မွ အေတြ႔အႀကံဳမ်ား၊ အသိတရားမ်ားကို ေနာက္မ်ိဳးဆက္သို႔ လက္ဆင့္ကမ္း တတ္သည့္ အသိဥာဏ္ပိုင္ရွင္ ျဖစ္သည္။ အသိဥာဏ္ ျမင့္မားသည့္ အေတြးအေခၚ ပညာရွင္ႀကီးမ်ားသည္ သူတုိ႔ ျဖတ္သန္းခဲ့ရေသာ သမုိင္းေခတ္၏ ေနာက္ခံကားေပၚတြင္ အေကာင္းဆံုး လူမႈ ဖြဲ႔စည္းပံုစံမ်ား၊ လူမႈ ဆက္ဆံေရးပံုစံမ်ား၊ စံျပႏိုင္ငံေတာ္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးတုိ႔ကို မတူညီေသာ ရႈေထာင့္အသီးသီးမွ ေတြးေခၚႀကံဆ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ပုဂၢလိက လူသားလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ရပ္ခံရင္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွ ႔ရႈႏုိင္ေရးကို အာမခံႏုိင္မည့္ စနစ္မ်ား၊ မူေဘာင္မ်ားကို ေတြးေခၚေဖာ္ထုတ္ခ်ေပးခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ လူ႔သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံေရးရာ အေတြးအျမင္မ်ားသည္ သိပံၸပညာရပ္ႀကီး တစ္ခုအျဖစ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာခဲ့သည္။ ဤေဆာင္းပါးတြင္ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရပ္၏ အေျခခံက်ေသာ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ နယ္ပယ္မ်ား၊ ထိုနယ္ပယ္မ်ားကို ေလ့လာရာတြင္ ပညာရွင္မ်ား အသံုးျပဳေလ့ရွိေသာ ခ်ဥ္းကပ္ပံုနည္းနာမ်ား၊ အယူအဆမ်ားကို တင္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရပ္သည္ ႏိုင္ငံေရးကို စနစ္တက် ေလ့လာျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏုိင္ငံေရး၏ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈမ်ား၊ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေရးဟူသည္ လူမ်ား၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ ပါ၀ါ အသံုးျပဳမႈႏွင့္ ပါ၀ါအတြက္ ရုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေရး သိပံၸ ပညာရွင္မ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ ႏုိင္ငံေရး ပါ၀ါမ်ားကို အစိုးရမ်ားက မည္သို႔မည္ပံု အသံုးခ်သည္တုိ႔ကို ေလ့လာေလ့ရွိသည္။ အျခား တစ္ဖက္တြင္လည္း စီးပြားေရးအေပၚ ႏုိင္ငံေရး၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံုမ်ား၊ သာမန္အရပ္သူ အရပ္သားတို႔၏ ႏုိင္ငံေရးအေပၚ သေဘာထားအျမင္မ်ား၊ အရပ္ဖက္ အဖြဲ႔အစည္းတုိ႔အေပၚ ႏိုင္ငံေရး၏ ၾသဇာသက္ေရာက္ပံုမ်ား စသည္တု႔ိကို ေလ့လာသည္။ အစုိးရမ်ား၏ သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ ပါ၀ါက်င့္သံုးပံုမ်ားကို အေလးေပးေလ့လာျခင္းသည္ အျခားေသာ လူမႈသိပံၸပညာရပ္မ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးသိပံၸတုိ႔ကို ျခားနားေစေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္မ်ားသည္ အစုိးရမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈတုိ႔၏ ဆက္စပ္ပံုကို ေလ့လာႏုိင္ရန္ စီးပြားေရး ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေလ့လာရမႈ ရွိသည္။ ထို႔အတူ လူမႈ အေဆာက္အအံုႏွင့္ ႏုိင္ငံေရး အေဆာက္အအံု တုိ႔အၾကား ဆက္ႏြယ္ေနမႈကို သိရွိနားလည္ေစရန္ လူမႈပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေလ့လာရမႈမ်ားလည္း ရွိသည္။

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸ၏ အေရးပါမႈ

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸသည္ အေရးႀကီးေသာ ပညာရပ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ၂၀ ရာစုအတြင္း သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ လူသားတုိ႔သည္ မတူညီေသာ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆမ်ားကို ယံုၾကည္စြဲကိုင္ၾကေသာ အၿပိဳင္ႏုိင္ငံေရး အုပ္စုမ်ား၊ အုပ္စုိးသူမ်ား၊ အာဏာရွင္မ်ား၏ ဒဏ္ေၾကာင့္ အသက္ဆံုးရံႈးခဲ့ၾကရသည္။ လူသားတုိ႔၏ ဘ၀သည္ သူတုိ႔ေနထုိင္ရာ ႏုိင္ငံ အစုိးရမ်ား၏ သေဘာထား ရပ္တည္ခ်က္ႏွင့္ လုပ္ရပ္မ်ား၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြကို ခံေနၾကရၿပီး သူတုိ႔ ေနထုိင္ရာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ လူမႈ အေဆာက္အအံုအေပၚ မူတည္၍ တာ၀န္ႏွင့္ ရပိုင္ခြင့္မ်ား မတူညီၾကေပ။ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို ပညာေပးျခင္း၊ ႏုိင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အႀကံေပးျခင္း၊ ဦးေဆာင္လမ္းျပျခင္း၊ ႏုိင္ငံေရး အေတြးအျမင္ မ်ိဳးစံု ေပၚေပါက္ရွင္သန္လာေစရန္ သုေတသန ျပဳလုပ္ျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ ႏုိင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မႈနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရး၊ ဖိႏွိိပ္ျခင္းႏွင့္ လြတ္လပ္ျခင္း၊ ညီမွ်မႈႏွင့္ မညီမွ်မႈ၊ စစ္ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစသည့္ ႏိုင္ငံေရးဆုိင္ရာ အေၾကာင္းျခင္းရာတုိ႔၏ ရင္းျမစ္မ်ားႏွင့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို နားလည္ႏုိင္ေစရန္၊ ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္အတြက္ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာ အခန္းက႑သည္ အေရးႀကီးလွပါသည္။


ႏိုင္ငံေရး သိပံၸ၏ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ နယ္ပယ္မ်ား

(၁) ႏုိင္ငံေရး ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ (Comparative Politics)

မတူညီေသာ ႏုိင္ငံမ်ား၏ ႏုိင္ငံ့ေရးရာမ်ားကို ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္း ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ ႔ေသာ ပညာရွင္မ်ားသည္ ႏုိင္ငံတစ္ခု၏ အေျခအေနမ်ားကို မတူညီေသာ အခ်ိန္သတ္မွတ္ခ်က္ ႏွစ္ခု ပိုင္းျခား၍ ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာၾကသလို ယဥ္ေက်းမႈျခင္း ဆင္တူသည့္ ႏိုင္ငံအုပ္စုမ်ား (ဥပမာ - အေရွ ႔ေတာင္ အာရွ ႏုိင္ငံမ်ား) ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာၾကသည္။ ထုိပညာရွင္တုိ႔သည္ ေလ့လာေနေသာ ႏုိ္င္ငံ (သို႔မဟုတ္) ႏုိ္င္ငံအုပ္စုမ်ား၏ ဘာသာစကား၊ သမုိင္း ေနာက္ခံ အေျခအေန၊ ယဥ္ေက်းမႈေရးရာတုိ႔ကို ကြ်မ္းက်င္ၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႔ပညာရွင္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈျခင္း မတူညီေသာ ႏုိင္ငံမ်ားကို ေလ့လာၾကၿပီး ထုိႏုိင္ငံတုိ႔၏ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ၾကသည္။ ထုိသုိ႔ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ရရွိလာေသာ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားသည္ သမုိင္း သင္ခန္းစာအျဖစ္ ေပၚေပါက္လာျခင္းေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရး စနစ္ အေျပာင္းအလဲ လုပ္လိုေသာ ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ ရင္ဆုိင္ရႏိုင္ေသာ အခက္အခဲမ်ားအတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ႏိုင္သလို၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ရွိေနပါကလည္း ႀကိဳတင္ျဖည့္ဆည္းႏိုင္သည့္အတြက္ မ်ားစြာအက်ိဳးရွိေပသည္။

(၂) ႏုိင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး (International Relation)

ႏုိင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးပညာသည္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံစံုေက်ာ္ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ား၏ အျပန္အလွန္ ဆက္ဆံမႈ ပံုစံမ်ား၊ အကိ်ဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို ေလ့လာသည္။ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္တြင္ ႏိုင္ငံေရး ပညာရွင္မ်ား အသံုးျပဳေသာ အစဥ္အလာ ခ်ဥ္းကပ္နည္း ႏွစ္ခုမွာ Realism ႏွင့္ Liberalism တုိ႔ ျဖစ္သည္။ Realism အစဥ္အလာအရ ႏိုင္ငံတကာစနစ္ (International Order) ၏ တည္ၿငိမ္မႈကို ထိန္းထားႏုိင္ရန္ အင္အားညိႇေရး (Balance of Power) အယူအဆကို အသံုးျပဳသည္။ Liberalism အစဥ္အလာအရ ၾကည့္ျမင္ သံုးသပ္မည္ ဆုိလွ်င္မူ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းၾကား ေပၚေပါက္လာေသာ ပဋိပကၡမ်ား၊ တင္းမာမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ ၾကား၀င္ညိႇႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ေပးမႈကို အားေပးသည္။ ဥပမာ ကုလသမဂၢ၊ အီးယူ မဟာမိတ္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ၀င္ေရာက္ ညိႇႏိႈင္းေပးရသည့္ သာဓက ရွိပါသည္။ ဤသို႔ ေဆြးေႏြးညႇိႏိႈင္း အေျဖရွာျခင္းျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ တည္ၿငိမ္မႈႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကျခင္းျဖစ္သည္။

(၃) ႏုိင္ငံေရး သီအုိရီမ်ား (Political Theories)

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရပ္ စတင္ထြန္းကားခဲ့ရာ ဂရိေခတ္မွ စတင္၍ ယခုအခ်ိန္ထိ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေရး သီအုိရီမ်ားကုိ ေလ့လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရး သီအုိရီမ်ားတြင္ တရားမွ်တမႈ၊ ညီမွ်မႈ၊ လြတ္လပ္မႈ၊ မွန္ကန္မႈ၊ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ စသည့္ ႏိုင္ငံေရး၏ အေရးပါေသာ အေျခခံ အယူအဆမ်ားကို ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္မႈမ်ား ပါ၀င္သည္။ ထုိ႔ျပင္ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸကုိ ေလ့လာရာတြင္ လိုအပ္ေသာ ယုတၱိေဗဒဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ားကိုလည္း ႏိုင္ငံေရး သီအုိရီမ်ားတြင္ ေတ႔ြျမင္ႏုိင္သည္။ ႏိုင္ငံေရး သီအုိရီမ်ားသည္ ဥပေဒနယ္ပယ္၊ ဒႆနိက နယ္ပယ္တုိ႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္လ်က္ရွိသည္။

ေယဘုယ်အားျဖင့္ ႏုိင္ငံေရး သီအုိရီပိုုင္ရွင္မ်ားသည္ လူသားႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတုိ႔အတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ စံျပဖြဲ႔စည္းပံုမ်ားကို တင္ျပၾကသလုိ၊ အုပ္စုိးသူႏွင့္ အုပ္စုိးခံသူမ်ားၾကား ပဋိညာဥ္ျပဳမႈ စသည္တုိ႔ကို ေလးနက္စြာ စဥ္းစားေဖာ္ထုတ္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရး သီအုိရီမ်ားကို ဓမၼဓိဌာန္ စံႏႈန္းမ်ားအတိုင္း စဥ္းစားေတြးေခၚ တည္ေဆာက္ထားေသာ Normative Theories မ်ား၊ လူသား၏ သဘာ၀ကုိ အေျချပဳစဥ္းစားေသာ Prudential Theories မ်ားႏွင့္ လူသားတုိ႔၏ လြတ္လပ္မႈ အေျခခံမွ စဥ္းစားေသာ Constructive Theories မ်ားဟူ၍ သံုးမ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္သည္။ Normative Theories မ်ားသည္ ႏိုင္ငံသားတုိ႔၏ ႏိုင္ငံေတာ္အေပၚ သစၥာေစာင့္သိမႈႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ဥပေဒကို လိုက္နာမႈတို႔တြင္ မည္သည့္အတြက္ ထုိသုိ႔လုပ္သင့္ျခင္း ျဖစ္သည္တုိ႔ကို ကိုယ္က်င့္တရား ရႈေထာင့္၊ ဓမၼဓိ႒ာန္ရႈေထာင့္တုိ႔မွ ဆန္းစစ္ျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။ Prudential Theories မ်ားမွာမူ ကိုယ္က်င့္တရား၊ ဆင္ျခင္တံုတရားတုိ႔ထက္ လူသား၏ မိမိအက်ိဳးစီးပြားရွိမႈကို လုိလားေသာ သဘာ၀ကို အေျချပဳၿပီး ဆန္းစစ္ထားေသာ ႏိုင္ငံေရး သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည္။ Constructive Theories ပညာရွင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံသားတုိ႔ မည္သည့္အတြက္ ႏုိင္ငံေတာ္ အေပၚ သစၥာေစာင့္သိၾကသည္ဆုိသည္ထက္ လိုအပ္မႈအရ ႏိုင္ငံေတာ္က အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေသာ စနစ္တု႔ိိအေပၚတြင္ မည္သုိ႔မည္ပံု ပါ၀င္ပတ္သက္သင့္သည္ ဆုိသည္တု႔ိကုိ ရွင္းလင္းျပျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ရွိႏွင့္ၿပီးသား အေဆာက္အအံုတုိ႔၏ လႊမ္းမိုးမႈထက္၊ ကိုယ္ပိုင္လြတ္လပ္မႈကို အသံုးခ်ၿပီး လိုအပ္ပါက အေဆာက္အအံုပိုင္းဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို မည္သုိ႔ ေဆာင္ရြက္သင့္သည္တုိ႔ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းဆစ္ ျပျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။

(၄) လူထုအုပ္ခ်ဳပ္ေရး (Public Administration)

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္အခ်ိဳ ႔သည္ လူထုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆုိင္ရာ အစိုးရအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ အစိုးရ ဌာနမ်ား၏ ဆက္ႏြယ္မႈကို ေလ့လာၾကသည္။ ထုိအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ လုပ္ငန္းလည္ပတ္ပံုကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို သိျမင္ကာ ႏုိင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္မ်ားသည္ ပိုမုိတိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေသာ လူထုဖြံ႔ၿဖိဳးေရး စနစ္မ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္ေပသည္။

(၅) ျပည္သူလူထုႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား (Public Policies)

က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ ေလထု ညစ္ညမ္းမႈ၊ စီးပြားေရး အေျခအေန စသည့္ လူထုႏွင့္တုိက္ရိုက္ သက္ဆုိင္ေသာ အေရးအရာမ်ားကို ေလ့လာကာ မည္သုိ႔မည္ပံု ေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ေျဖရွင္းရမည္ဆုိသည္ကို စဥ္းစားေ၀ဖန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤပညာရပ္သည္ ျပည္သူ႔ေပၚလစီဆုိင္ရာ အယူအဆမ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာမႈမ်ား ရွိသလို၊ ႏုိင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒ၊ ႏုိင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး မူ၀ါဒမ်ားအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး နယ္ပယ္မွ အခ်က္အလက္မ်ားကို အသံုးျပဳ ေလ့လာသည္။ ေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္ လုိအပ္ေသာ က်င့္၀တ္မ်ားကိုမူ ႏိုင္ငံေရးသီအုိရီမ်ားမွ ထုတ္ယူ အသံုးျပဳသည္။

(၆) ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ အျပဳအမူ (Political Behavior)

ျပည္သူတု႔ိ၏ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ား၊ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ပါ၀င္မႈ စသည့္ ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ အျပဳအမူတုိ႔ကို ေလ့လာေသာ ပညာရပ္ ျဖစ္သည္။ ထုိပညာရပ္သည္ လူထု၏ မဲဆႏၵေပးရာတြင္ အျခားေသာ လူမႈေရး ဖိအားတုိ႔၏ လႊမ္းမိုးမႈ ကင္း မကင္း၊ လူတုိ႔၏ စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ အစြဲအလမ္းမ်ား (ဥပမာ - ပါတီစြဲ၊ ပုဂၢိဳလ္စြဲ)၊ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္မ်ား ပါ၀င္ရာတြင္ ျပည္သူတုိ႔၏ စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ခံစားမႈမ်ား၊ အက်ိဳးစီးပြားအျမင္မ်ား စသည္တုိ႔ကို ေလ့လာသည္။ ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားသည္ ပါတီစည္းရံုးေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ ပါတီတုိ႔၏ မူ၀ါဒ ေရးဆြဲေရးမႈမ်ားအေပၚ မ်ားစြာ အက်ိဳးျပဳသည္။

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္တုိ႔၏ ခ်ဥ္းကပ္မႈ ဗ်ဴဟာမ်ား

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရွင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးဆုိင္ရာ ျဖစ္စဥ္ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို စနစ္တက် ရွင္းျပႏိုင္ရန္အတြက္ ရႈေထာင့္သံုးမိ်ဳးမွ ခ်ဥ္းကပ္ေလ့ ရွိသည္။

ပထမဦးဆံုး ပံုစံမွာ လူ႔သဘာ၀ကို အေျခခံေသာ ဆင္ေျခေရြးခ်ယ္မႈ ပံုစံ (Relational Choice Model) ျဖစ္သည္။ ထုိရႈေထာင့္မွ ေလ့လာမည္ဆုိလွ်င္ လူသားတုိ႔သည္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မိမိတို႔၏ အက်ိဳးစီးပြားကို ေရွးရႈတတ္သူမ်ား ျဖစ္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ မည္သည့္ အေျခအေနတြင္မဆုိ မိမိတို႔အတြက္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္း ႏုိင္ဆံုးလမ္းကိုသာ ေရြးခ်ယ္ၾကမည္ ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေရးရာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္လည္း မိမိတို႔အတြက္ အက်ိဳးျပဳႏုိင္ဆံုး ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အစုိးရမ်ားကိုသာ ေထာက္ခံၾကမည္ ျဖစ္သည္။

ဒုတိယ ခ်ဥ္းကပ္မႈ ပံုစံမွာ စနစ္ပိုင္းဆုိင္ရာ လိုအပ္မႈကို အေျခခံေသာ ပံုစံ (Function Model) ျဖစ္သည္။ လည္ပတ္လ်က္ရွိေသာ စနစ္တစ္ခုသည္ လူသားတုိ႔၏ လိုအပ္မႈကို အျပည့္အ၀ ျဖည့္ဆည္း မေပးႏိုင္ေတာ့သည့္ အခ်ိန္တြင္ ထိုစနစ္၏ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ရွာေဖြဆန္းစစ္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမည္ ျဖစ္သည္။ ထုိလႈပ္ရွား ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ သမိုင္းဆုိင္ရာ တုိးတက္မႈအတြက္ အေရးပါသည့္ ညႊန္ျပမွတ္မ်ား ျဖစ္လာသည္။

တတိယ ခ်ဥ္းကပ္မႈ ပံုစံမွာ လူသားတု႔ိ၏ တန္ဖိုးထားမႈမ်ား၊ ေလာကအျမင္မ်ားကို အေျခခံေသာ ေလ့လာမႈပံုစံ (Interpretive Model) ျဖစ္သည္။ ထုိရႈေထာင့္အရ ႏိုင္ငံေရးဆုိင္ရာ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ေလ့လာရာတြင္ ထုိျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္သူတုိ႔၏ ယံုၾကည္မႈမ်ား၊ တန္ဖိုးထားမႈမ်ားကို နားလည္ရန္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ျခင္းျဖင့္ ထုိျဖစ္ရပ္မ်ား၏ အေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ရာတြင္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူ ျပဳသည္။

ႏိုင္ငံေရး သိပံၸပညာရပ္၏ သုေတသန လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ားကို ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးသြားမည္ ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႔ေသာ ႏုိင္ငံေရး သုေတသီတုိ႔သည္ ကိန္းဂဏာန္းပမာဏ အေျချပဳနည္းနာ (Quantitative Method) ကို အသံုးျပဳ၍ နမူနာ အုပ္စုငယ္မ်ား အတြင္း ေလ့လာေတြ႔ရွိမႈမ်ားကို အေျခခံျပဳကာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒသမ်ား၊ သီအုိရီမ်ားကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ လူသားတုိ႔၏ စိတ္သည္ အစဥ္အၿမဲ ေျပာင္းလဲတတ္သည့္ အေလ်ာက္ နမူနာပံုစံငယ္မ်ားအတြင္း ေလ့လာရရွိေသာ အခ်က္အလက္ ရလဒ္မ်ားသည္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ေသာ လက္ေတ႔ြအေျခအေနမ်ားတြင္ အံ၀င္ခြင္က် မျဖစ္ႏိုင္သည္မ်ား ရွိႏိုင္ေပသည္။ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းႏိုင္ရန္ ခက္ခဲေသာ လူတို႔၏ အျပဳအမူမ်ားကို ေဖာ္မ်ဴလာ သေဘာမ်ားျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္၍ မရႏိုင္သည္မ်ား ရိွေပသည္။ ဥပမာ မည္သည့္ ႏိုင္ငံေရးသိပံၸ ပညာရွင္ကမွ် ၁၉၈၉ခုႏွစ္ ဆုိဗီယက္ ယူနီယံ ၿပိဳကြဲမႈကို ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းႏုိင္ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ိဳ ႔ေသာ ပညာရွင္တုိ႔က ျဖစ္ရပ္တခုတည္းကို သီးသန္႔ေလ့လာမႈ (Case Study) မ်ားျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္သာ ထုိေလ့လာေနေသာ ျဖစ္ရပ္၏ လက္ေတြ႔ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ ျပႆနာ ေျဖရွင္းရန္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြသင့္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။

ကိန္းဂဏာန္း ပမာဏ အေျချပဳ နည္းပညာ (Quantitative Method)

ထုိ သုေတသန နည္းနာတြင္ လူထု သေဘာထား စစ္တမ္း ေကာက္ယူမႈႏွင့္ ေလ့လာေနေသာ အုပ္စု (သို႔မဟုတ္) လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအေပၚ ေယဘုယ် ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္မႈတုိ႔ ပါ၀င္သည္။ သေဘာထား စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈ ပံုစံတြင္မူ မဲဆႏၵနယ္ တခု (သို႔မဟုတ္) ျပည္နယ္တစ္ခုအတြင္း လူထု၏ ဘ၀ရပ္တည္မႈ အေျခအေန၊ စာတတ္ေျမာက္မႈႏႈန္း၊ ပ်မ္းမွ်သက္တမ္း စသည့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ အေျခအေနတို႔ကို စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္၍ ေလ့လာေသာ ပံုစံျဖစ္သည္။ ထုိသို႔ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ထုိေဒသ (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိက်င့္သံုးေနေသာ ႏုိင္ငံေရး စနစ္ႏွင့္ လက္ေတြ႔ အေျခအေနၾကား ကြာဟမႈ ရွိ မရွိ ေလ့လာ သိရွိႏိုင္သည္။

ျဖစ္ရပ္တစ္ခုခ်င္း သီးသန္႔ ေလ့လာျခင္း

ထုိ သုေတသန နည္းနာအရ ထူးျခားေသာ ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္စဥ္မ်ား (ဥပမာ ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားမႈ၊ စစ္ျဖစ္ပြားမႈ၊ ႏိုင္ငံ စီးပြားေရး တုိးတက္လာမႈ) စသည္တုိ႔ကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ၍ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ ေလ့လာရာတြင္ အစဥ္အလာ သီအုိရီမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒသမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္းထက္ ေလ့လာေနေသာ ျဖစ္ရပ္၏ ထူးျခားေသာ ျပႆနာမ်ားကို စနစ္တက် နားလည္ႏို္င္ရန္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းႏွင့္ ထုိျပႆနာမ်ားအတြက္ လုိအပ္ေသာ ေျဖရွင္းမႈမ်ားကို ဦးစားေပး ရွာေဖြရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ အသစ္သစ္ေသာ တုိးတက္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကို ခ်ဥ္းကပ္ရာတြင္ ဤနည္းလမ္းသည္ မ်ားစြာ အသံုး၀င္ေပသည္။

အျခား နည္းလမ္းမ်ား (The Other Methods)

အထက္ပါ နည္းလမ္း (၂) ခု အျပင္ အေျခအေန၏ လုိအပ္မႈအေပၚ မူတည္၍ အျခားပညာရပ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳေလ့ရွိေသာ လက္ေတြ႔စမ္းသပ္မႈမ်ားအတုိင္း သုေတသန ျပဳလုပ္မႈမ်ားလည္း ရွိသည္။ ဥပမာ - ေပၚလစီတစ္ခုကို ကာလအတုိင္းအတာ တစ္ခု သတ္မွတ္၍ လက္ေတြ႔စမ္းသပ္ က်င့္သံုးၾကည့္ကာ အက်ိဳးဆက္ကို ေလ့လာျခင္း၊ ေပၚလစီ တစ္ခုကို မတူညီေသာ ေနရာႏွစ္ခုတြင္ စမ္းသပ္က်င့္သံုးေစၿပီး ထြက္ေပၚလာေသာ ရလဒ္မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာၾကည့္ျခင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။

(ဤ ေဆာင္းပါးသည္ အေျပာက်ယ္လွေသာ ပညာသမုဒ္ျပင္က်ယ္ႀကီးထဲမွ ေရစက္ကေလး တစ္စက္သဖြယ္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံေရး သိပံၸ၏ ေလ့လာမႈ နယ္ပယ္မ်ားႏွင့္ သေဘာသဘာ၀ကို ၿခံဳငံုမိေစရန္ မိတ္ဆက္သေဘာျဖင့္ အက်ဥ္းမွ် တင္ျပခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)

ရည္ညႊန္း -

''Living Political Ideal's'' : by Geoff An drews and Michael Saward
''Modern Political Philiosophy" : by Richard Hudelson
Encarta Reference 2007